Έχοντας μόλις (σχεδόν) ξεπεράσει την πανδημία του Covid-19, τα αποτυπώματα του πολέμου στην Ουκρανία αναστάτωσαν άλλη μια φορά τόσο την καθημερινότητα των καταναλωτών, όσο και την αγορά στην ολότητά της, με αλλαγές που εδραίωσαν τάσεις, αλλά και αποκαθήλωσαν άλλες. Το 2023 ξεκινά με αστάθεια για το μέλλον και με λέξεις κλειδιά την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα.
Το 2021 η εγχώρια οικονομία κινήθηκε σε ανοδική τροχιά, με την αγορά να έχει επανέλθει δυναμικά, εν μέσω αντιξοοτήτων και δύσκολων συνθηκών, ιδιαίτερα κατά τους πρώτους μήνες του έτους, και τέλος του 2021, πολλοί βλέπαμε μια πλήρη ανάκαμψη στα προ-πανδημικά επίπεδα.
Αρχές του 2022, η αγορά χαρακτηριζόταν από αισιοδοξία και θετικές προβλέψεις, καθώς οι περιορισμοί του Covid-19 είχαν χαλαρώσει και οι καταναλωτές αφενός είχαν διαθέσιμο εισόδημα - αφού είχαν αποταμιεύσει λόγω των περιορισμών και αφετέρου ήταν πρόθυμοι για την επανεκκίνηση στους πρότερους ρυθμούς της ζωής τους.
Όμως, οι οικονομικές αναταράξεις που επέφερε ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι αυξήσεις στις τιμές ενέργειας, στα επιτόκια και στον πληθωρισμό, καθώς και η απειλή της ύφεσης στην Ευρώπη, άλλαξαν ριζικά το τοπίο, για άλλη μια φορά.
Ποιά είναι τα κύρια συμπεράσματα από την ανασκόπηση του 2022 και ποιές οι κύριες τάσεις που αναδύονται για το νέο έτος, σύμφωνα με το ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ FRANCHISE, το μόνιμο μηχανισμό παρακολούθησης και ανάλυσης του franchising στην Ελλάδα, υπό την αιγίδα του FRANCHISE BUSINESS, και με τη συνδρομή του Franchise.GR;
Μικρή Εστίαση
Ο κλάδος της Μικρής Εστίασης - όπου συμπεριλαμβάνουμε και την Καφεστίαση - παρουσιάζει μεγάλη και συνεχή ανάπτυξη, με καταλυτικό παράγοντα την υιοθέτηση του θεσμού του franchise, που δίνει την δυνατότητα στις επιχειρήσεις να αναπτυχθούν και να μετατραπούν από μικρές μονάδες συνοικιακού χαρακτήρα σε οργανωμένες αναγνωρίσιμες αλυσίδες, με ενιαία εταιρική ταυτότητα και εκτενή γεωγραφική παρουσία.
Η Μικρή Εστίαση ήταν από τους κερδισμένους λόγω των αυξημένων τουριστικών ροών, και αποτελεί τη νέα τάση για το 2023, όσο αφορά το επενδυτικό ενδιαφέρον, παρόλο το υψηλό κόστος ενέργειας και τις αυξημένες τιμές των πρώτων υλών, αν και υπάρχει διάχυτη ανησυχία στον κλάδο σχετικά με την πορεία της κατανάλωσης, καθώς οι πολίτες που αντιμετωπίζουν το συνεχιζόμενο κύμα ακρίβειας δεν έχουν πλέον πολλά περιθώρια για αυξημένες δαπάνες.
Αντιμετωπίζουν, πλέον, αυξημένες απαιτήσεις εν μέσω ενός έντονα ανταγωνιστικού περιβάλλοντος και με στόχο τη συνεχή βελτίωση και αναβάθμισή τους, παρουσιάζουν εξειδικευμένα concepts με λιτή οργάνωση και σε μικρά μεγέθη καταστημάτων, επιτυγχάνοντας χαμηλό κόστος προσωπικού και μισθωμάτων, κάνοντας τη διαφορά με την εξειδίκευσή τους, την ποιότητα των προϊόντων τους και την υψηλού επιπέδου εξυπηρέτηση.
Καφεστίαση
Ωστόσο, ο εξαιρετικά ανθεκτικός τομέας της Καφεστίασης (με την αξία του να αγγίζει τα 3 δισ. ευρώ) δεν έμεινε απρόσβλητος στο υφεσιακό περιβάλλον του 2022, με την κατανάλωση να παρουσίασε πτώση της τάξης του 10%, με το κανάλι του «καφέ απ’ έξω» να διαμορφώνει τη συνολική πτώση, και με το κανάλι «καφές στο σπίτι» να συνεχίζει να παραμένει ψηλά στις προτιμήσεις των καταναλωτών.
Επιπλέον, ενώ η «πίτα» - δηλ. η συνολική ζήτηση, συρρικνώθηκε, τα «κομμάτια» της - δηλ. το πλήθος των καταστημάτων, αυτόνομα και franchise, έχουν αυξηθεί σε επίπεδο κορεσμού, με αποτέλεσμα οι τζίροι ανά κατάστημα να παρουσιάζουν μέσο όρο πτώσης αρκετά άνω του 10%.
Πλέον, οι παίχτες του κλάδου δίνουν πολύ μεγάλη προσοχή στην επιλογή των εμπορικών θέσεων για τα νέα καταστήματά τους και ταυτόχρονα προχωρούν και σε κινήσεις εξορθολογισμού. Σε πολύ καλύτερη θέση βρίσκονται οι παλαιές αλυσίδες που είχαν ήδη τοποθετηθεί σε σωστά σημεία, ενώ νεότερες αλυσίδες ήδη έχουν κλείσει καταστήματα ή τα έχουν μετατρέψει σε εταιρικά.
Παρατηρήθηκαν αρκετές προσπάθειες ανασχεδιασμού, τόσο ριζικού, όσο και σε επίπεδο αναβάθμισης / εκσυγχρονισμού της προϊοντικής γκάμας, του επιπέδου εξυπηρέτησης, του ψηφιακού μετασχηματισμού κ.ο.κ., με στόχο να «έρθουν» τα καταστήματα πιο κοντά στο καταναλωτικό κοινό (σημείο συνάντησης) και να αυξηθούν οι πωλήσεις με μεγαλύτερες μέσες αποδείξεις.
Καθώς, δε, ο κύριος παράγοντας για την επιτυχία τους αφορά στην εγγύτητα στον πελάτη, συνεχίζουν να στοχεύουν αμείωτα στην διεύρυνση του δικτύου τους, με κύριο ανταγωνιστικό πλεονέκτημά τους το χαμηλό food cost έναντι των αυτόνομων καταστημάτων, αλλά και την αναγνωρισιμότητα του brand τους.
Λιανική
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΣΕΛΠΕ, οι καταναλωτές θεωρούν ότι είναι δεν είναι μία ικανοποιητική περίοδος για να κάνουν αγορές, τόσο οι ίδιοι, όσο και γενικά. Μάλιστα την κατατάσσουν ως τη χειρότερη περίοδο για σημαντικές αγορές για το σπίτι τους τα τελευταία τρία χρόνια. Πρακτικά, η μελέτη καταδεικνύει ότι οι καταναλωτές αναμένουν αύξηση των δαπανών για να καλύψουν τις βασικές ανάγκες τους και μείωση των δαπανών τους για διασκέδαση.
Κεντρικό θέμα, δε, της ημερίδας με θέμα «Οι τάσεις στο Λιανικό Εμπόριο», που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, ήταν η σημασία του ψηφιακού μετασχηματισμού των επιχειρήσεων, όπου και τονίσθηκε ότι επιχειρήσεις θα πρέπει να αναγνωρίσουν την αλλαγή στις τάσεις που επικρατούν στο εμπόριο και να υποστηρίξουν την καλλιέργεια και εφαρμογή της νέας ψηφιακής κουλτούρας, με το φυσικό κατάστημα να παραμένει σημείο αναφοράς παρά τις ραγδαίες αλλαγές και θα συνεχίσει να προσελκύει τους καταναλωτές λειτουργώντας ως θεματοφύλακας των πόλεων.
Η τάση του μέλλοντος είναι shopping χωρίς εμπόδια απαιτώντας από τις επιχειρήσεις υιοθέτηση τεχνολογιών, ηλεκτρονικά ράφια, εστίαση στο ταξίδι του καταναλωτή, ενημέρωση από πολλές πηγές πληροφόρησης και εξυπηρέτηση μετά την αγορά. Κρίσιμος θεωρείται ο ρόλος των social media, που είναι το κανάλι πωλήσεων της επόμενης γενιάς. Οπότε είναι πρόκληση για το φυσικό κατάστημα να ενσωματώσει νέες τεχνολογίες και να κρατήσει τους πελάτες του.
Ένδυση
Η επιστροφή στις συναναστροφές, στα ταξίδια και στο γραφείο οδήγησε στην ανάκαμψη του κλάδου, αν και η βιομηχανία της μόδας προετοιμάζεται για μια μικρή συρρίκνωση πωλήσεων το 2023, σύμφωνα με τη McKinsey, με την αγορά των αθλητικών ειδών να εξακολουθεί να διατηρεί τα σκήπτρα της ζήτησης, μέσω υβριδικών καναλιών προσέγγισης των καταναλωτών.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της αγοράς αφορά στην έλευση διεθνών αλυσίδων στην Ελλάδα, που προσφέρουν πιο οικονομικές επιλογές προϊόντων, τόσο σε ρούχα όσο και σε είδη σπιτιού, όπως η πολωνική Pepco και η τούρκικη LC Walkiki.
Αξίζει να σημειώσουμε και την είσοδο στην Ελλάδα του βρετανικού κολοσσού αθλητικών ειδών JD Sports Fashion με το πρώτο του κατάστημα στο εμπορικό πάρκο Smart Park στα Σπάτα.
Σούπερ Μάρκετ
Τα δύο σημαντικά χαρακτηριστικά του κλάδου είναι τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και οι προσφορές.
- Τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας σχετίζονται άμεσα με την υφιστάμενη οικονομική κρίση, με μερίδιο της τάξης του 16%, καθώς προσφέρουν το value for money που επιζητά σήμερα ο καταναλωτής.
- Οι, δε, προσφορές των σούπερ μάρκετ έχουν διαμορφωθεί ως κύριο παράγοντα επιλογής και έχουν κατακρημνίσει την αφοσίωση των καταναλωτών στο brand.
Αξίζει να σημειώσουμε και την επιστροφή των Carrefour στην Ελλάδα μέσω της συνεργασίας τους με τη Retail and more, με τα 5 πρώτα καταστήματα να άνοιξαν λίγο πριν από το καλοκαίρι σε τουριστικές περιοχές, ακολούθησαν ακόμη 6, ενώ τον Σεπτέμβριο ξεκίνησε το πρώτο κατάστημα στην Αττική.
Προϊόντα Πολυτελείας
Οι πωλήσεις των ειδών πολυτελείας εκτοξεύθηκαν το 2022 στα 353 δισ. ευρώ παγκοσμίως, με τον κλάδο να χαρακτηρίζεται με ανάπτυξης της τάξης του 15%. Σύμφωνα, δε, με έρευνα της McKinsey, η αύξηση της ζήτησης για τα είδη πολυτελείας θα συνεχιστεί και το 2023, αλλά όχι με τον ίδιο ρυθμό, δηλώνοντας ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε έναν «εκδημοκρατισμό της ροπής προς την πολυτέλεια», καθώς τα είδη πολυτελείας εμφανίζουν αυξημένη ζήτηση ανάμεσα σε καταναλωτές της μεσαίας τάξης, αλλά και σε νέους ανθρώπους.
Υβριδική Εργασία
Το 2022 ήταν η χρονιά που οι εργοδότες ζητούσαν πλέον από τους υπαλλήλους τους να επιστρέψουν στα γραφεία την ώρα που εκείνοι διεκδικούσαν μεγαλύτερη ευελιξία. Στο πλαίσιο, δε, πρόσφατου συνεδρίου του ΣΕΒ, αναφέρθηκε ότι η διερευνητική στάση των Ελλήνων απέναντι στην τηλεργασία συνάδει με τις διεθνείς εξελίξεις. Αυτό που ζήσαμε λόγω πανδημίας ως τηλεργασία σε μαζική κλίμακα, ήταν το 4ο κύμα τηλεργασίας, διεθνώς, ενώ τα προηγούμενα ήταν πολύ μικρότερης κλίμακας, αν και με βάση τη μέχρι σήμερα εμπειρία, δεν είναι όλα τα επαγγέλματα και όλες οι θέσεις εργασίας δυνατόν να υπαχθούν σε τηλεργασία.
Real Estate
Οι πληθωριστικές πιέσεις, η άνοδος των επιτοκίων και η μείωση των αποδόσεων, σκιαγραφούν ένα ομιχλώδες τοπίο στον κλάδο του real estate και τα στελέχη του κλάδου προεξοφλούν ύφεση.
Σε συνέχεια των ανεξέλεγκτων αυξήσεων των μισθωμάτων εντός του 2022, θεωρούμε ότι πλέον τα μισθώματα όχι μόνο δεν θα αυξηθούν, αλλά θα εμφανίσουν και μικρή μείωση της τάξεως του 5% – 10%, με επιπλέον χαρακτηριστικό ότι οι ιδιοκτήτες των ακινήτων προτιμούν να συμφωνήσουν μικρότερο μίσθωμα με μια επιχείρηση franchise, παρά μεγαλύτερο με μια αυτόνομη επιχείρηση, καθώς νοιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια.
Σύμφωνα, δε, με εξαγγελίες της κυβέρνησης, το 2023 θα επιτρέπεται αναπροσαρμογή του μισθώματος έως 3%, κατά ανώτατο όριο, σε σχέση με το μίσθωμα του έτους 2022, για τις εμπορικές και επαγγελματικές μισθώσεις ακινήτων.
Αξίζει να σημειώσουμε τις ανακατατάξεις στους δημοφιλείς εμπορικούς δρόμους, με την σταδιακή αποχώρηση των τραπεζικών καταστημάτων και τη μεγάλη αύξηση των καταστημάτων σούπερ μάρκετ.
Επιπλέον, αυξάνεται η ζήτηση για χώρους χαμηλής εμπορικότητας, εντός μεγάλων αστικών κέντρων, με στόχο να αξιοποιηθούν ως αποθήκες, για συγκέντρωση και διανομή προϊόντων, στο πλαίσιο των last-mile logistics.
Online Αγορές
Οι διαδικτυακές αγορές έχουν κερδίσει τους Έλληνες καταναλωτές, αφού σχεδόν οι οκτώ στους δέκα (76%) πραγματοποιούν online αγορές τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα.
Αυτό αναδεικνύει η έκθεση e-Commerce Index της PayPal από την οποία προκύπτει ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ψωνίζουν online κάθε εβδομάδα ή και συχνότερα, ξοδεύοντας κατά μέσο όρο πάνω από 340 ευρώ τον μήνα αγοράζοντας σε μεγαλύτερο ποσοστό ρούχα και αξεσουάρ, πληρώνοντας λογαριασμούς ή παραγγέλνοντας φαγητά και ποτά.
Ο κλάδος των διαδικτυακών αγορών αποδείχτηκε σε μεγάλο βαθμό απαραίτητος, αλλά και ανθεκτικός με την πάροδο του χρόνου, και πλέον η μεγάλη πλειοψηφία των Ευρωπαίων δεν μπορεί καν να φανταστεί τις καθημερινές αγορές να διεξάγονται αποκλειστικά και μόνο σε φυσικά καταστήματα.
Οι νεότερες γενιές, δε, αναδεικνύονται σε μία ολοένα και πιο ισχυρή κινητήρια δύναμη για τις διαδικτυακές αγορές, οι οποίες δεν φαίνεται να επιβραδύνονται, αλλά να παρουσιάζουν ανοδικές τάσεις.
Ευοίωνες προοπτικές με την αποκλιμάκωση της κατάστασης
Όλοι αναμένουμε το 2023 να είναι μια υποτονική χρονιά και ευελπιστούμε σε ένα σχετικά δίκαιο τέλος όσο αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, ευχόμαστε για ομαλοποίηση των σχέσεών μας με τη γειτονική Τουρκία και αναμένουμε να ολοκληρωθούν οι διπλές εκλογές στη χώρα και να οδηγήσουν σε σταθερότητα που θα φέρει την (όποια) ανάπτυξη.
Οι συνθήκες που επικρατούν χαρακτηρίζονται σαφέστατα ως δυσχερείς, με την αύξηση του ενεργειακού κόστους και τις πληθωριστικές πιέσεις να δυσχεραίνουν πολυδιάστατα τις δυναμικές ανάπτυξης.
Όσο αφορά στο franchise, οι μακροπρόθεσμες προοπτικές είναι ισχυρές, καθώς αποτελεί μονόδρομο για όποιον επιθυμεί να ξεκινήσει τη δική του επιχείρηση και να θωρακισθεί έναντι των αντιξοοτήτων της αγοράς, συνεργαζόμενος με μητρικές εταιρείες που διαθέτουν πραγματική και υψηλή τεχνογνωσία, όπως και ευελιξία και ικανότητες προσαρμοστικότητας.
Ο κλάδος θα συνεχίσει να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς, αξιοποιώντας παράλληλα τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, και στοχεύοντας - όπως πάντα - σε υψηλές επιδόσεις, θα εξελιχθεί - με την αποκλιμάκωση της κατάστασης - σε καταλύτη για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.